De hele decembermaand smullen!

Sinterklaas

Sinterklaas gaat al zolang als ik me kan herinneren (dat wil zeggen 25 jaar) samen met pepernoten en chocolade(letters). Maar als ik erover nadenk, dan heb ik eigenlijk geen flauw idee waar ze vandaan komen. De "keuze" voor chocoladeletters lijkt best wel logisch: bijna iedereen lust wel chocolade, of het nou puur, melk of witte chocolade is. Dat het letters zijn maakt het makkelijker, dan weet tenminste iedereen welke letter voor hem of haar is (hoewel... er zijn natuurlijk families waarbij dat niet helemaal opgaat, zoals bij de jonge prinsesjes van ons land (Amalia, Alexia en Ariane) of die ene Amerikaanse familie van de roddelbladen en de reality tv-shows). Maar dat het in de meeste gevallen een handige keuze is, verklaart natuurlijk niet waar het vandaan komt. En waar pepernoten vandaan komen? Tja...

Chocoladeletters

Wat onderzoek op internet leert mij dat de chocoladeletters al rond het einde van de 19e eeuw fabrieksmatig werden geproduceerd. Daarvoor bestond er al een variant op deze heerlijke letters, toen werden ze echter nog gemaakt van brooddeeg. Hoewel het niet geheel duidelijk is waar de relatie tot Sinterklaas zijn oorsprong vind, werden ze in eerste instantie gebruikt op middeleeuwse kloosterscholen, als voorbeeld en beloning voor kinderen die leerden losse letters te schrijven (Ik durf te wedden dat ik ook veel eerder had kunnen schrijven als ik daar chocoladeletters voor zou hebben gekregen!!). Ook legde men in de negentiende eeuw een laken over de sinterklaascadeautjes van kinderen, met daarop de eerste letter van de voornaam van het kind. Ook die letters werden gemaakt van brooddeeg.

Pepernoten

De geschiedenis van pepernoten is eigenlijk nog een stuk interessanter, hoewel het werkelijke verhaal wederom wat vaag is. De relatie tot Sinterklaas (dit geloof je dus écht niet!) zou zijn dat een man drie dochters had, maar dat hij voor hen de bruidsschat niet kon betalen. Omdat hij dit niet kon betalen, wilde hij hen dwingen de prostitutie in te gaan. Sint Nicolaas vond dat blijkbaar niet zo'n prettig idee, want hij wierp hen voldoende munten toe, zodat ze de bruidsschat alsnog konden betalen. Overigens is er nog een tweede verhaal: het zou ook symbolisch zijn voor vruchtbaarheid, op eenzelfde manier als het strooien van rijst zoals ook nu nog vrij gebruikelijk is op bruiloften. Deze symboliek is dan weer verbonden aan de boer die zijn akker met zaad bestrooit. "Geheel toevallig" werd dit vruchtbaarheidsritueel van oudsher ook begin december uitgevoerd.

De Kerststol

De kerststol, die overigens in principe gelijk is aan de paasstol, heeft merkwaardig genoeg ook een achtergrond van vruchtbaarheidssymboliek. De Germanen en andere "voorchristelijke" volken waren namelijk bang voor de koude en donkere winterdagen, en vreesden dat de warmere en langere (zomer)dagen niet meer terug zouden keren. Om de goden gunstig te stemmen werden er speciale offerbroden gemaakt, gevuld met bijvoorbeeld honing en gedroogde vruchten. Deze offerbroden worden gezien als de voorloper van de (kerst)stollen. Wanneer de huidige receptuur ontstond en waar deze precies vandaan komt is overigens niet geheel duidelijk, maar alle verhalen hierover wijzen op een Duitse afkomst. Wat mij betreft is het de zoveelste goede uitvinding van Duitsland, maar van origine lijkt het dus niets met kerst of het Christendom te maken te hebben gehad.

Oliebollen

En dan komen we aan bij het laatste typische gerecht van de heerlijke decembermaand: de oliebol. Natuurlijk zijn ze in zowel Nederland als België ook zeer gebruikelijk bij kermissen, maar oudejaarsavond is hét moment waarop (bijna) iedereen ze wel eet. Net als de kerststol is ook de oliebol waarschijnlijk afkomstig uit de Germaanse tijd. Tijdens het joelfeest, wat plaatsvond tussen 26 december en 6 januari, aten de Germaanse stammen (in het gebied wat we tegenwoordig kennen als Nederland) al dergelijke gebakken gerechten. Door het vet in de oliebollen zou het zwaard van de godin "Perchta" (die volgens de verhalen zowel goede als slechte eigenschappen had, maar vooral bijzonder lelijk en gewelddadig zou zijn geweest) van haar slachtoffers afglijden, zodat ze haar aanval zouden overleven. Hoewel ik oliebollen best lekker vind (ik heb er toevallig vanmiddag nog eentje gegeten!) vind ik het verhaal over de afkomst een beetje luguber. Maar ach, veel goede dingen hebben een vervelende geschiedenis, zullen we maar zeggen.

Heerlijk maandje is gekomen!

Zo zie je maar; al die lekkere gerechten van de decembermaand hebben een bijzondere achtergrond, waarvan de meeste verhalen in het geheel niets te maken hebben met de feestdagen die we er tegenwoordig aan koppelen. Ze hebben echter des te meer te maken met ons kleine landje en onze grote buur Duitsland. Dat wij van de feestdagen ook écht een feest hebben weten te maken, dat staat wel vast. Lees ook maar eens waar de Kerstman (Sinterklaas... eh, ik bedoel Santa Claus!) van afstamt. Een schouderklopje als dank zou dus wel op zijn plaats zijn. Maar... (het is immers december) een extra chocoladeletter of oliebol mag van mij ook wel!