Culinair Nederland: Cultureel erfgoed!

Waar is onze trots gebleven?

Wij Nederlanders zijn gek op de vele buitenlandse keukens. Volgens Eet.nu’s eigen database zijn er in ons land bijna 500 tapas zaken, ruim 500 sushi zaken, bijna 2200 pizzeria’s en ruim 800 shoarmazaken te vinden. En als Web Content Manager lees ik over bovengenoemde keukens ook talloze recensies. Maar over de Nederlandse keuken lees ik voor mijn gevoel bijna nooit. Bijvoorbeeld de term “stamppot” komt slechts heel af en toe voor in een recensie. Erwtensoep zie ik alleen voorbij komen in Unox reclames tijdens de winter, en frikandellen zijn zo standaard voor ons, dat we er nooit echt bij stil lijken te staan dat het op snack-gebied "Neerlands" ouderwetse en authentieke trots is.

Wat is Nederlands Culinaire Erfgoed?

Waaraan moet je denken als je het over Nederlands Culinaire Erfgoed hebt? Waarschijnlijk is stamppot het meest bekende Nederlandse gerecht. Wanneer stamppot voor het eerst gegeten werd (en wie het bedacht heeft) blijkt nogal onduidelijk te zijn. Wel kwam ik er achter dat er al in 1574 (toen het Beleg van Leiden werd beëindigd) hutspot werd gegeten, wat nog altijd een bekende variant is. Toen overigens nog zonder aardappelen (die waren toen nog onbekend in Europa; men gebruikte in die tijd pastinaak) en mogelijk zelfs zonder de inmiddels aan dit gerecht "vastgegroeide" wortels.

Een paar andere bekende voorbeelden van stamppot zijn spinaziestamppot, zuurkoolstamppot, andijviestamppot en hete bliksem. De gerechten bestaan bijna altijd uit aardappelen met groente (soms ook fruit), meestal aangevuld met een worstje, gehaktbal, stukjes spek of speklappen. De meeste vormen van stamppot vullen bijzonder goed, en zijn vaak heel geschikt om te nuttigen gedurende de koude wintermaanden. Zelf ben ik niet perse fan van stamppotten, maar ik waardeer ze wel omdat ze typisch Nederlands zijn.

Meer dan alleen stamppotten

Stamppotten zijn misschien wel de meest bekende gerechten uit Nederland, maar gelukkig hebben wij Nederlanders wel meer culinaire uitvindingen om trots op te zijn. Een ander zeer bekend voorbeeld van Nederlands culinaire erfgoed is (natuurlijk!) de frikandel. Verkrijgbaar bij zo ongeveer iedere snackbar in ons land, en dusdanig “standaard” geworden dat we bijna zouden vergeten dat het een echt Nederlandse snack is. Verder is de krokante variant van de frikandel, de viandel, ook écht Nederlands. En wat dacht je van bitterballen? Jawel, ook afkomstig van Nederlandse bodem. Geloof het of niet; zelfs de kaassoufflé, bamischijf en berenklauw zijn in Nederland bedacht.

Dan is er natuurlijk nog erwtensoep. Hoewel deze soep in vele landen bestaat, is de Nederlandse variant anders omdat deze sterk gebonden is. Net als stamppot is dit gerecht bijzonder geschikt voor consumptie gedurende de wintermaanden. Dat bewijst maar weer dat de eeuwige hoop (of illusie?) op een elfstedentocht ooit heel wat redelijker was dan tegenwoordig. Onze winters zijn tegenwoordig vaak niet meer zo streng, maar we hebben er historisch gezien toch heel wat bijzondere gerechten aan te danken.

Nederlands bekendste multi-culti gerecht!

De meest recente, écht populair geworden culinaire uitvinding uit Nederland is de kapsalon. Een gerecht met frieten (Frans/Belgisch; in kapsalons lijkt de Vlaamse, dikkere variant meer gangbaar), shoarma of döner kebab (beiden worden algemeen gezien als Turkse gerechten), salade (afkomstig van “Moeder Aarde”...) en Goudse kaas (Goudse kaas is natuurlijk afkomstig uit Gouda, Zuid-Holland; Kaas in het algemeen zou ruim 7000 jaar geleden in Polen zijn uitgevonden). Het is niet alleen een echt Nederlands gerecht omdat het in ons land is bedacht (in 2003, door de eigenaar van een kapsalon), maar ook omdat het aansluit op onze zelfverklaarde multiculturele samenleving (gezien de ingrediënten van dit gerecht uit Nederland, België, Turkije en Moeder Aarde afkomstig zijn). Of we echt zo multi-cultureel zijn laat ik even in het midden, maar het gerecht is dit dus zeker, en wij zijn het trotse land waar dit gerecht ooit is begonnen. Ik denk dat ik voor veel Nederlanders spreek als ik zeg dat we de eigenaar van de kapsalon die het bedacht heeft, erg dankbaar zijn.

Vergulden, inlijsten en nooit vergeten, die hap!

En al deze gerechten, of ze nou typisch Nederlands zijn of juist multicultureel, bedacht in tijden van welvaart of armoede, in tijden van winterse kou of zomerse hitte, zouden wat mij betreft net zo beschermd moeten worden als de meest fantastische monumenten, gebouwen en kunstwerken die ons land heeft voortgebracht. De schilderijen van Van Gogh kan ik immers alleen na een lange reis of via het internet bekijken, terwijl ik kapsalons bij de vele kleine Turkse (Turks-Nederlandse!) zaken kan halen. En voor de ingrediënten van een goede stamppot hoef ik maar een willekeurige supermarkt binnen te lopen. Juist omdat deze gerechten zo makkelijk te verkrijgen (of te maken) zijn, zijn ze wat mij betreft net zo goed deel van onze cultuur als die schilderijen, gebouwen en monumenten.

Neder-Tapas

Om met deze blog ook nog zelf een duit in het (Nederlands-Culinaire) zakje te doen, heb ik ook nog een ideetje om op te werpen. Zowel sushi als tapas zijn vaak hele kleine gerechten, die met een goede dosis smaak en een leuke opmaak op tafel worden gezet. Waarom zouden we niet een soort “Neder-Tapas” bedenken? Kleine kommetjes of bordjes met daar op, in het klein dus, typisch Nederlandse stamppotjes, frikandelletjes en viandelletjes, en natuurlijk een klein kommetje (gebonden) erwtensoep, met geconcentreerde smaken. Als we dan ook nog wat verwijzingen maken naar onze geschiedenis als land, zowel de hoogte- als dieptepunten, dan kan een restaurantje ons eraan herinneren waar wij als Nederlanders vandaan komen. Ook leuk voor bezoekers uit het buitenland… Wie weet nemen ze het idee wel over.