De moderne filosofieën van eten

Het menselijke dieet is gedurende verschillende perioden van onze geschiedenis heel uiteenlopend geweest. Dit had in eerste instantie vooral te maken met het eten dat beschikbaar of makkelijk te verkrijgen was. Inmiddels heeft het in een groot deel van de wereld meer te maken met wat men lekker vindt, wat gezond is en wat betaalbaar is. Ook houdt een deel van de bevolking rekening met de voorschriften van hun geloof. Een dieet dat puur op een filosofie gebaseerd is, is echter niet heel gangbaar. Zelfs anno nu valt echter nog iets te zeggen voor het in acht nemen van filosofische overwegingen, wanneer men een dieet kiest.

Hedonistisch dieet

Tegenwoordig is de meest gangbare "filosofie" in Nederland ongetwijfeld een vorm van hedonisme. Dan bedoel ik niet dat iedereen enkel op genot uit is zonder anderen in acht te nemen, maar dat men binnen de grenzen van de wet en zonder anderen te schaden zo veel mogelijk wilt genieten. Een voorbeeld hiervan is de omgang met alcohol, zo drinken 8 van de 10 volwassen Nederlanders wel eens alcohol. Slechts 39,8% drinkt gemiddeld 1 glas per dag of minder. Dit is terwijl de Gezondheidsraad en het grootste onderzoek naar alcoholgebruik ooit aangeven dat geen alcoholgebruik het beste is. Drink je wel, dan wordt aangeraden het bij één glas te houden.

Een ander voorbeeld is de gemiddelde eetgewoonte in Nederland. Uit dezelfde richtlijnen van de Gezondheidsraad blijkt dat Nederlanders gemiddeld zo’n 125 gram groente en 90 (mannen) tot 120 (vrouwen) gram fruit per dag eten. Het advies is echter dat men tenminste 200 gram groente en 200 gram fruit eet. Verder wijzen cijfers over overgewicht op een hedonistisch dieet: liefst 50,2% van de Nederlanders had per 2018 overgewicht, 15% had zelfs obesitas. Verder eten we gemiddeld 20 gram vezels per dag, terwijl de behoefte minstens 25 gram per dag is.

Gezond hedonisme

Er zijn natuurlijk talloze restaurants die uitstekend aansluiten op dit dieet, die gezonder zijn door voldoende aanbod aan groente en eventueel fruit. Voorbeelden hiervan zijn:

De Gouden Wok in Hazerswoude Dorp is een wokrestaurant. Hier kun je niet alleen heerlijk eten, ook groente en fruit kun je hier voldoende krijgen. Geloof het of niet, de helft van het jaar kun je er zelfs spruitjes krijgen! Heerlijk genieten dus, zonder je gezondheid te negeren!

De Gouden Wok

Siam in IJmuiden is een Thais restaurant dat door meerdere recensenten wordt geroemd om de (heerlijke!) groenten. Ze blijken dan ook in de meeste gerechten te zijn opgenomen. Verschillende gerechten bevatten zelfs fruit, zodat je nóg makkelijker aan je dagelijkse behoefte kunt voldoen!

Siam

Eten volgens het Christelijke geloof

Natuurlijk hebben ook geloven en hun bijbehorende levensfilosofieën allerlei voorschriften over een dieet gegeven. Hier gaat het vaak vooral om wat niet mag. In veel gevallen is dit onderbouwd met de simpele stelling dat iets onrein is, met name talloze dieren. Verder is het belangrijk genoeg groenten te eten. Ook zijn witte varianten van zout, suiker, meel en vet (verzadigd vet dus) verboden. Tevens dient men onderscheid te maken tussen honger en eetlust, om overmatig eten te voorkomen. Het is echter lastig een eenduidig beeld te krijgen van wat is toegestaan en wat niet is toegestaan volgens het Christelijke geloof. Zo zijn er teksten waaruit je kunt opmaken dat je wél alle dieren mag eten, zo lang ze dood zijn en hun bloed verwijderd is.

De invloed van geloof lijkt overigens niet zo groot meer. Nederland zou inmiddels voor 51% niet religieus zijn. Degenen die wel religieus zijn gaan voor een groot deel heel weinig naar de kerk. Van Rooms-Katholieken, met 24% van de bevolking de grootste groep religieuzen, gaat bijvoorbeeld 69% niet of nauwelijks naar de kerk. Restaurants die een specifiek voor Christenen geschikt dieet aanbieden zijn wellicht om die reden lastig te vinden. Restaurants die geschikt zijn voor een halal dieet of koosjer dieet zijn echter wel heel makkelijk te vinden.

Ethische diëten

Hoewel initiatieven hiertoe al lang blijken te bestaan, lijkt het steeds gebruikelijker te worden om je bezig te houden met de ethiek van je dieet. Dit spitst zich meestal toe op het welzijn van dieren, en goed omgaan met het milieu. Het ethische aspect wat dieren betreft kent veel gradaties. Zo zou 37% van onze bevolking bewust tenminste één dag per week vlees overslaan en zich identificeren als flexitariër. 4% van de vrouwen en 1% van de mannen zouden verder vegetariër zijn. Ook het aantal veganisten neemt steeds verder toe, met inmiddels zo'n 120.000. Verder krijgen de negatieve gevolgen van de grootschalige visvangst inmiddels meer aandacht.

Ethisch eten is echter niet beperkt tot de omgang met dieren. Ook het milieu speelt een grote rol. Zo is er zeer recentelijk natuurlijk veel commotie geweest over het stikstofoxide probleem. Hoewel de boeren veel steun krijgen, vindt 67% van de Nederlanders dat er maatregelen moeten worden genomen tegen de uitstoot van schadelijk stikstofoxide. 45% vindt bijvoorbeeld dat de veestapel aanzienlijk ingeperkt moet worden, terwijl 46% tegen die maatregel is. Een andere ontwikkeling is bijvoorbeeld dat er steeds meer aandacht is voor het onnodige gebruik van plastic als verpakking van allerlei producten.

Ethische restaurants

Nu dat de aandacht voor de ethiek van eten toeneemt, zijn er ook steeds meer restaurants die hier op aansluiten. Bijvoorbeeld vegetarische of veganistische restaurants, maar ook restaurants met fairtrade producten en "ongewenst" geachte ingrediënten. Een paar voorbeelden hiervan:

Jantje in Den Haag is een ethisch ingesteld restaurant. Het is vegetarisch en veganistisch, en het heeft veel aandacht voor de invloed dat eten kan hebben op het milieu. Ook zijn alle ingrediënten zo puur mogelijk, dus vrij van chemische toevoegingen of genetische modificaties.

De Zwaan in Venray besteed ook veel aandacht aan ethiek. Zo is de brasserie geschikt voor vegetariërs, gebruiken ze biologische streekproducten en fairtrade producten, en hebben ze aandacht voor eerlijk en duurzaam koken. De keuken van dit restaurant is Frans met invloeden van Aziatische landen, waaronder Thailand, India en Vietnam.

De Zwaan

Ook het in mijn voorgaande blog genoemde restaurant M.e. (Mother earth) in Amsterdam is een uitstekend voorbeeld van een ethisch restaurant.

De huidige invloed van filosofie

Zoals je hebt kunnen lezen speelt filosofie ook nu nog een rol in het eten. Hoewel het vaak onbewust is, eten velen hedonistisch: op zoek naar zoveel mogelijk genot, gekaderd door de wet en eventuele gezondheidswensen. Ook geloof kan invloed hebben op wat je besluit te eten, hoewel deze invloed inmiddels sterk af lijkt te zijn genomen. Ethisch eten is juist in opkomst en is tevens een zeer bewuste keuze.

Natuurlijk zijn er nog veel andere filosofieën (geweest) die een bepaald voedingspatroon met zich meebrengen. In de volgende blog van deze reeks bekijken we daarom de geschiedenis van het Middellandse Zeegebied, om invloeden van filosofieën uit de Griekse en Romeinse oudheid onder de loep te nemen!